TL;DR: Rozwód w 2025 roku może częściowo odbyć się online (w formie zdalnej rozprawy), ale nie jest to standardowa ścieżka. Pozew rozwodowy wciąż składasz tradycyjnie, a zgoda sądu na wideokonferencję jest wyjątkiem, a nie regułą – kluczową przeszkodą jest zasada zamkniętych drzwi. Jeśli mimo wszystko uznasz, że w twojej sytuacji rozprawa zdalna jest optymalnym rozwiązaniem, musisz przekonać do tego sąd. Skuteczność twoich działań zależy od terminowości i odpowiedniej argumentacji.
Najważniejsze informacje o rozwodzie online w pigułce
- Czy rozwód online jest możliwy? Tak, ale jest to wyjątek, a nie reguła. Ostateczna decyzja o formie, w jakiej zostanie przeprowadzony rozwód, zawsze należy do sądu.
- Główna przeszkoda prawna: Rozprawy rozwodowe co do zasady odbywają się przy drzwiach zamkniętych (są niejawne dla publiczności), co ma na celu ochronę prywatności stron. Zgodnie z ogólną regułą art. 154 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.), takie posiedzenia wykluczają tryb zdalny.
- Jakie istnieją możliwości? Art. 427 k.p.c. przewiduje dwie ścieżki:
- Pełna rozprawa online: Możliwa tylko, jeśli oboje małżonkowie zgodnie zawnioskują o publiczne (jawne) rozpoznanie sprawy, a sąd wyrazi na to zgodę.
- Zdalne przesłuchanie (tryb hybrydowy): Sąd może zezwolić na zdalne przeprowadzenie dowodu (np. przesłuchanie małżonka przebywającego za granicą), jeżeli w istotny sposób przyspieszy to sprawę lub przyczyni się do znacznego zaoszczędzenia kosztów.
- Jak złożyć wniosek o rozwód zdalny? Należy złożyć go na piśmie do sądu w terminie 7 dni od otrzymania wezwania na posiedzenie i precyzyjnie go uzasadnić (art. 151 § 3 k.p.c.).
- Składanie pozwu o rozwód: Procedura pozostaje bez zmian. Pozew o rozwód należy złożyć w formie tradycyjnej – osobiście w biurze podawczym sądu lub za pośrednictwem poczty.
Sprawdź również: Kalkulator alimentów na dziecko w 2025 roku
Czy „rozwód przez internet” to mit? Jaka jest prawda w 2025 roku?
Hasło „rozwód online” rozpala wyobraźnię i obiecuje bezstresowe załatwienie sprawy z poziomu domowego zacisza. Rzeczywistość prawna, ukształtowana m.in. przez doświadczenia z okresu pandemii COVID-19, jest jednak znacznie bardziej złożona i wymaga zrozumienia fundamentalnej różnicy między złożeniem pozwu a samą rozprawą rozwodową.
Krok 1: Złożenie pozwu o rozwód – tu nic się nie zmienia
Przede wszystkim należy jasno stwierdzić: w polskim systemie prawnym nie istnieje możliwość, aby złożyć pozew o rozwód przez Internet. Procedurę wciąż inicjuje się w sposób tradycyjny. Oznacza to konieczność przygotowania fizycznego dokumentu i dostarczenia go do właściwego sądu okręgowego osobiście lub za pośrednictwem poczty. Ta część procesu pozostaje całkowicie analogowa i nie przewiduje się w najbliższym czasie jej cyfryzacji.
Krok 2: Rozprawa zdalna – tu zaczynają się schody
Cyfrowy aspekt, o którym mowa, dotyczy wyłącznie możliwości przeprowadzenia rozprawy sądowej w formie wideokonferencji. Choć ogólne przepisy, w szczególności art. 151 Kodeksu postępowania cywilnego, dopuszczają taką formę posiedzeń, sprawy rozwodowe rządzą się swoimi prawami. To właśnie tutaj natrafiamy na kluczową barierę prawną, która czyni rozprawę zdalną wyjątkiem, a nie powszechną praktyką.
Dlaczego większość rozwodów odbywa się za „zamkniętymi drzwiami”?
Sprawy o rozwód, z uwagi na ich niezwykle intymny i delikatny charakter, co do zasady toczą się z wyłączeniem jawności. Art. 425 i 427 k.p.c. stanowi, że odbywają się one „przy drzwiach zamkniętych”, aby chronić prywatność stron i poufność często trudnych zeznań, dotyczących szczegółów pożycia małżeńskiego.
Ta zasada fundamentalnie kłóci się z ideą rozprawy zdalnej, podczas której sąd nie ma absolutnej pewności, kto oprócz stron i ich pełnomocników przebywa w pomieszczeniu i przysłuchuje się postępowaniu. Zgoda na tryb online jest zatem możliwa, gdy obie strony zgodnie zażądają publicznego rozpoznania sprawy (i sąd to zaakceptuje) lub gdy przemawiają za tym szczególne okoliczności, jak potrzeba przesłuchania świadka przebywającego za granicą w celu znacznego przyspieszenia procesu.
Kiedy sąd może zgodzić się na rozprawę zdalną? Dwie ścieżki prawne
Mimo powyższych ograniczeń, ustawodawca przewidział dwie konkretne sytuacje, w których zdalne przeprowadzenie czynności w sprawie rozwodowej jest możliwe. Zostały one uregulowane w art. 427 k.p.c.:
Ścieżka 1: Zdalne przeprowadzenie dowodu (przesłuchanie stron/świadków)
Jest to najczęstsza i najbardziej praktyczna forma „rozwodu online”. Sąd, nawet jeśli prowadzi rozprawę stacjonarnie i przy drzwiach zamkniętych, może zezwolić na zdalne przeprowadzenie konkretnego dowodu, na przykład przesłuchania jednej ze stron lub świadka. Warunkiem jest, aby takie rozwiązanie:
- w istotny sposób przyspieszyło rozpoznanie sprawy; LUB
- przyczyniło się znacznie do zaoszczędzenia kosztów.
Przykład: Małżonek mieszka na stałe za granicą. Jego przylot na rozprawę do Polski byłby kosztowny i czasochłonny. W takiej sytuacji sąd z dużym prawdopodobieństwem przychyli się do wniosku o jego zdalne przesłuchanie. Podobnie w przypadku świadka, który mieszka na drugim końcu Polski.
Ścieżka 2: Zgodny wniosek stron o publiczne rozpoznanie sprawy
Druga możliwość to całkowite uchylenie zasady drzwi zamkniętych. Jeżeli oboje małżonkowie zażądają publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, że jawność nie zagraża moralności, rozprawa staje się jawna. W takim przypadku odpadają ograniczenia z art. 154 § 1 k.p.c. i można przeprowadzić całą rozprawę w formie zdalnej na zasadach ogólnych (art. 151 § 2 k.p.c.). Jest to jednak rozwiązanie rzadziej stosowane, gdyż wymaga pełnej zgody stron i rezygnacji z ochrony prywatności.
Jak złożyć skuteczny wniosek o rozprawę zdalną?
Aby sąd rozważył przeprowadzenie czynności w trybie zdalnym, należy złożyć formalny wniosek.
- Zachowaj termin: Wniosek należy złożyć w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia albo wezwania na posiedzenie. Jest to termin ustawowy, którego należy bezwzględnie przestrzegać (art. 151 § 3 k.p.c.).
- Określ treść wniosku: Wniosek musi zawierać adres e-mail, na który sąd prześle link do wideokonferencji.
- Przygotuj solidne uzasadnienie: To kluczowy element. Należy precyzyjnie wykazać, że zachodzi jedna z przesłanek z art. 427 k.p.c., np. poprzez wskazanie miejsca zamieszkania strony lub świadka i wyliczenie np. szacunkowych kosztów dojazdu, które zostaną zaoszczędzone dzięki połączeniu zdalnemu.
Przygotowanie do rozprawy online – aspekty techniczne i formalne
Uczestnictwo w rozprawie zdalnej wymaga odpowiedniego przygotowania, aby zapewnić jej sprawny przebieg i zachować powagę sądu, o której mowa w art. 151 § 8 k.p.c.
- Sprzęt: Upewnij się, że posiadasz komputer lub laptop z działającą kamerą, mikrofonem i głośnikami. Posiadanie odpowiedniego sprzętu elektronicznego jest kluczowe.
- Oprogramowanie: Sprawdź, z jakiej platformy korzysta sąd (najczęściej MS Teams lub Jitsi Meet) i zainstaluj ją wcześniej. Przetestuj jej działanie.
- Stabilne łącze internetowe: Niestabilne połączenie może być podstawą do przerwania czynności, a w skrajnym przypadku nawet negatywnych konsekwencji procesowych.
- Otoczenie: Wybierz ciche, neutralne i dobrze oświetlone miejsce. Zadbaj o to, by w tle nie znajdowały się niestosowne elementy i nikt Ci nie przeszkadzał.
- Ubiór: Obowiązuje strój formalny, taki sam jak w przypadku fizycznej obecności w sądzie.
- Dokumenty: Przygotuj dowód osobisty lub paszport. Sąd na początku posiedzenia zweryfikuje Twoją tożsamość, prosząc o zbliżenie dokumentu do kamery.
Przebieg rozprawy zdalnej w sądzie – od weryfikacji tożsamości po wyrok
Rozprawa online w dużej mierze odzwierciedla przebieg tradycyjnego posiedzenia. Po połączeniu się przez otrzymany link, sąd najpierw sprawdzi obecność i tożsamość wszystkich uczestników oraz zweryfikuje techniczne aspekty połączenia. Następnie sędzia przypomni o zasadach, w tym o obowiązku zachowania powagi sądu. Dalsza część postępowania przebiega standardowo – sąd udziela głosu stronom i ich pełnomocnikom, przeprowadza postępowanie dowodowe (np. przesłuchania), a na końcu, po zamknięciu rozprawy, ogłasza wyrok.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Ile kosztuje rozwód online w porównaniu do tradycyjnego?
Podstawowa opłata sądowa od pozwu o rozwód jest stała i wynosi 600 zł, niezależnie od formy rozprawy. Oszczędności wynikają z braku konieczności ponoszenia kosztów dojazdu, noclegu czy brania dnia wolnego w pracy. Należy jednak pamiętać, że całkowity koszt rozwodu może wzrosnąć, jeśli sprawa jest skomplikowana i obejmuje np. sporny podział majątku lub konieczność powołania biegłych w kwestiach dotyczących władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi.
Czy rozwód online trwa krócej?
Nie. Forma rozprawy nie wpływa na czas oczekiwania na wyznaczenie terminu przez sąd. Czas trwania całego procesu zależy od stopnia skomplikowania sprawy i zgodności stanowisk małżonków (np. czy jest to rozwód bez orzekania o winie), a nie od tego, czy rozprawa jest zdalna, czy stacjonarna. Sprawy, w których sąd musi rozstrzygnąć o alimenty lub winie, zazwyczaj trwają dłużej.
Czy na rozprawie zdalnej muszę mieć adwokata lub prawnika?
Obecność profesjonalnego pełnomocnika (adwokata lub radcy prawnego) nie jest obowiązkowa ani w trybie zdalnym, ani stacjonarnym. Jednakże, z uwagi na skomplikowanie procedur i wagę sprawy, wsparcie doświadczonego prawnika specjalizującego się w prawie rodzinnym jest wysoce rekomendowane na każdym etapie postępowania. Rozwód z adwokatem może znacząco ułatwić przejście przez cały proces.
Co się stanie, jeśli w trakcie rozprawy rozwodowej stracę połączenie z Internetem?
W takiej sytuacji należy niezwłocznie podjąć próbę poinformowania sądu o problemie technicznym, na przykład dzwoniąc do sekretariatu wydziału. Sąd, w zależności od etapu rozprawy i charakteru problemu, może zarządzić krótką przerwę lub, jeśli usterka jest poważna, odroczyć posiedzenie.
Czy muszę być na rozprawie online, jeśli reprezentuje mnie adwokat?
W sprawach o rozwód sąd obligatoryjnie przeprowadza dowód z przesłuchania stron (art. 432 k.p.c.). Oznacza to, że co do zasady Twoja obecność (zdalna lub fizyczna) będzie konieczna, nawet jeśli masz pełnomocnika.
Czy można nie wyrazić zgody na tryb zdalny wnioskowany przez drugą stronę?
Tak. Strona przeciwna może sprzeciwić się wnioskowi o tryb zdalny. Ostateczna decyzja zawsze należy do sądu, który oceni zasadność wniosku w świetle przepisów, zwłaszcza art. 427 k.p.c. Warto jednak wiedzieć, że w przypadku zdalnego przesłuchania świadka, strona przeciwna może złożyć wiążący dla sądu sprzeciw, który nie wymaga uzasadnienia (art. 263 k.p.c.), co bywa wykorzystywane do celowego przedłużania postępowania.
Rozwód online w Polsce – podsumowanie
Procedura rozwodowa, a w szczególności możliwość skorzystania z rozprawy zdalnej, wymaga starannego przygotowania i znajomości aktualnych przepisów. Skuteczne uzasadnienie wniosku o tryb online może znacząco wpłynąć na komfort i koszty całego postępowania. Jeśli potrzebujesz profesjonalnego wsparcia w przygotowaniu pozwu, wniosków procesowych lub reprezentacji przed sądem, koniecznie skontaktuj się z doświadczonym adwokatem rozwodowym.
Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi porady prawnej.