Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych uległa znaczącej nowelizacji, która weszła w życie 20 września 2024 r. Zmiany te, będące implementacją dyrektyw unijnych 2019/789 (SATCAB II) oraz 2019/790 (DSM) niosą za sobą kilka nowych wyzwań.
Niezbywalność praw do wynagrodzenia
Nowelizacja wprowadza niezbywalne prawo twórców i wykonawców do otrzymywania wynagrodzenia za korzystanie z ich dzieł w środowisku cyfrowym. Artykuł 214 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych stanowi, że twórcy utworów literackich, publicystycznych, naukowych, muzycznych lub słowno-muzycznych są uprawnieni do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utworu w Internecie. Analogicznie te postanowienia dotyczą także współtwórców utworów audiowizualnych oraz artystów wykonawców. Prawo to ma charakter niezbywalny i niepodlegający zrzeczeniu się.
Obowiązek informacyjny i godziwe wynagrodzenie
Ustawodawca wprowadził mechanizm mający na celu zapewnienie twórcom “godziwego” wynagrodzenia. Artykuł 43 ust. 2 prawa autorskiego precyzuje, że wynagrodzenie musi być adekwatne do zakresu udzielonego prawa, charakteru i zakresu korzystania oraz korzyści wynikających z eksploatacji utworu.
Komplementarnym rozwiązaniem jest obowiązek informacyjny nałożony na podmioty korzystające z utworów. Zgodnie z artykułem 47 prawa autorskiego, jeżeli wynagrodzenie twórcy zależy od wysokości przychodów z korzystania z utworu, twórca ma prawo do otrzymywania stosownych informacji oraz wglądu do dokumentacji. Informacje te mają być przekazywane regularnie, nie rzadziej niż raz w roku, lecz nie częściej niż raz na kwartał.
Eksploracja tekstów i danych (TDM)
Nowelizacja wprowadza nowy rodzaj dozwolonego użytku w postaci eksploracji tekstów i danych (TDM). Artykuł 263 ust. 1 prawa autorskiego stanowi, że dozwolone jest zwielokrotnianie rozpowszechnionych utworów w celu eksploracji tekstów i danych, chyba że uprawniony zastrzegł inaczej. Regulacja ta ma szczególne znaczenie dla firm technologicznych zajmujących się analizą danych, sztuczną inteligencją oraz uczeniem maszynowym.
Odpowiedzialność dostawców usług udostępniania treści online (DUUTO)
Nowelizacja wprowadza kompleksowe regulacje dotyczące odpowiedzialności platform internetowych za naruszenia praw autorskich. Artykuł 222 ust. 1 prawa autorskiego nakłada na DUUTO obowiązek uzyskiwania zgód (licencji) na publiczne udostępnianie utworów od uprawnionych podmiotów. DUUTO może uniknąć odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że dołożył należytej staranności w celu uzyskania zgody, uniemożliwienia dostępu do nielegalnych treści oraz niezwłocznego działania po otrzymaniu żądania zablokowania dostępu lub usunięcia utworu.
Wyzwania dla branży tech związane z nowelizacją prawa autorskiego
Nowelizacja prawa autorskiego z 2024 r. stawia przed branżą IT szereg wyzwań. Platformy streamingowe oraz dostawcy treści cyfrowych będą zobligowani do wdrożenia transparentnych systemów wynagrodzeń dla twórców, co może wiązać się ze znaczącymi nakładami na modernizację infrastruktury technologicznej. Jednocześnie, nowe regulacje dotyczące TDM otwierają możliwości dla rozwoju innowacyjnych rozwiązań w obszarze sztucznej inteligencji i analizy danych.
Zmiany w zakresie odpowiedzialności platform internetowych wymagają implementacji zaawansowanych mechanizmów monitorowania i weryfikacji treści, co może prowadzić do zwiększenia kosztów operacyjnych. Niemniej jednak, precyzyjne określenie obowiązków DUUTO może przyczynić się do większej pewności prawnej w obszarze udostępniania treści online.
Nowelizacja prawa autorskiego z 2024 roku stanowi istotny krok w kierunku dostosowania regulacji prawnych do realiów cyfrowej gospodarki. Dla branży technologicznej oznacza to zarówno nowe obowiązki, jak i szanse na innowacje, wymagające jednak znaczących inwestycji w rozwój technologii oraz dostosowanie swoich modeli biznesowych.