Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Rzeszowie z dnia 7 kwietnia 2022 r.
II SA/Rz 1753/21. Skład sądu to Ewa Partyka (przewodniczący sprawozdawca), Elżbieta Mazur-Selwa i Magdalena Józefczyk.
Sentencja
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie na rozprawie w dniu 7 kwietnia 2022 r. sprawy ze skargi R. O. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia (…) października 2021 r. Nr (…) w przedmiocie cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych I. uchyla zaskarżoną decyzję i decyzję Burmistrza Miasta z dnia (…) sierpnia 2021 r. Nr (…); II. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego na rzecz skarżącej R. O. kwotę 997 zł (słownie: dziewięćset dziewięćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.
Uzasadnienie
Przedmiotem skargi R.O. (dalej: “skarżąca”) jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w (…) (dalej: “SKO”, “Kolegium”, “organ odwoławczy”) z dnia (…) października 2021 r. Nr (…) utrzymująca w mocy decyzję Burmistrza Miasta (…) (dalej: “Burmistrz”, “organ I instancji”) z dnia (…) sierpnia 2021 r. Nr (…) w przedmiocie cofnięcia skarżącej zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych.
Jak wynika z akt sprawy i uzasadnienia zaskarżonej decyzji, w dniu 15 lipca 2021 r. Burmistrz wszczął z urzędu postępowanie administracyjne o cofnięcie zezwolenia Nr (…) wydanego dla skarżącej, prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą: R.O. (…) z siedzibą w (…) przy ul. (…), w związku z zawiadomieniem Prokuratury Rejonowej w (…) o sprzedaży przez skarżącą napojów alkoholowych za pośrednictwem sieci Internet.
Wskazaną wyżej decyzją z dnia (…) sierpnia 2021 r. organ I instancji, działając na podstawie art. 104 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735; dalej: “KPA”) oraz art. 2 ust. 4 i art. 18 ust. 10 pkt 2 w zw. z art. 18 ust. 7 pkt 6 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1119; dalej: “ustawa”) orzekł o cofnięciu skarżącej ww. zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych powyżej 4,5 % do 18 % zawartości alkoholu (z wyjątkiem piwa), przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży w Punkcie sprzedaży detalicznej w (…), przy ul. (…).
W uzasadnieniu wydanego rozstrzygnięcia Burmistrz podał, że skarżąca prowadziła sprzedaż napojów alkoholowych (wina) za pośrednictwem strony internetowej: (…), co nie jest przez nią kwestionowane, natomiast jest to niezgodne z posiadanym przez nią zezwoleniem upoważniającym do sprzedaży napojów alkoholowych tylko i wyłącznie w Punkcie sprzedaży detalicznej w (…) przy ul. (…). Udzielając wyjaśnień, pełnomocnik skarżącej wskazał, że zgodnie z Regulaminem sklepu – miejscem zakupu alkoholu jest siedziba firmy, tj. ul. (…) w (…), gdyż miejsce sprzedaży jest zgodne z postanowieniem decyzji o koncesji. Wskazał również, że sprzedaż za pośrednictwem Internetu, nie jest odrębnym rodzajem umowy kupna-sprzedaży według wykładni przepisów prawa cywilnego, a jedynie inną formą realizacji umowy kupna-sprzedaży. Pogląd taki zaprezentował Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku o sygn. III SA/Kr 493/18. Organ I instancji zauważył, że ww. pogląd jest odosobniony, a wskazane orzeczenie zostało zaskarżone i nie jest prawomocne. Burmistrz nie podzielił argumentacji skarżącej stwierdzając, że jest ona sprzeczna z prawem i powołując się na pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 16 października 2018 r. sygn. II GSK 212/18. Za wskazanym orzeczeniem podał, że ponieważ w przypadku sprzedaży internetowej miejsce wydania rzeczy (alkoholu) nie jest miejscem, w którym prowadzony jest sklep dysponujący zezwoleniem na sprzedaż alkoholu, do zrealizowania skutku rozporządzającego umowy sprzedaży dochodzi poza tym sklepem, w istocie rzeczy w dowolnym miejscu wskazanym przez nabywcę. Wskazał również, że celem ustawodawcy jest wychowanie obywateli w trzeźwości oraz przeciwdziałanie alkoholizmowi, a środkiem do osiągnięcia wskazanego celu jest między innymi ograniczenie dostępności alkoholu (art. 2 § 1 pkt 4 ustawy). Natomiast dopuszczenie sprzedaży alkoholu w sklepach internetowych prowadziłoby do rozszerzenia zakresu ich dostępności. Z art. 18 ust. 7 pkt 6 ustawy wynika, że sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych prowadzi się w punktach sprzedaży (placówkach handlowych) i tylko tam, tzn. w ściśle określonym w zezwoleniu miejscu, a wymogi w zakresie lokalizacji takich punktów określa uchwała rady miasta. Dopuszczenie sprzedaży przez Internet prowadziłoby zatem do naruszenia tych uregulowań. Organ I instancji zauważył ponadto, że ustawodawca nałożył na organy jednostek samorządu terytorialnego obowiązek ustalenia limitu punktów sprzedaży napojów alkoholowych na terenie danej gminy, zaś przy dopuszczeniu sprzedaży internetowej alkoholu ten obowiązek stałby się przepisem martwym.
W odwołaniu od powyższej decyzji skarżąca zarzuciła naruszenie art. 2 ust. 4, art. 18 ust. 10 pkt 2 i art. 18 ust. 7 pkt 6 ustawy poprzez błędne przyjęcie, że sprzedaż alkoholu przez Internet narusza rzekomo miejsce jego sprzedaży – (…), ul. (…), podczas gdy w rzeczywistości sprzedaż dokonywana jest pod tym adresem, gdyż sprzedaż przez Internet jest jedynie formą dokonania umowy kupna-sprzedaży nienaruszającą miejsca wykonywania umowy w siedzibie firmy, a ponadto przyjęcie najostrzejszego środka prawnego – cofnięcia koncesji na sprzedaż alkoholu przy nieznacznym stopniu społecznej szkodliwości działań firmy. Skarżąca podniosła, że nie miała świadomości, że sprzedaż alkoholu przez Internet jest niedozwolona. Wskazała, że żaden przepis tego nie zabrania. W jej ocenie organ zastosował środek nieadekwatny do stopnia zawinienia.
Opisaną na wstępie decyzją z dnia (…) października 2021 r., Kolegium, działając na podstawie art. 18 ust. 1, art. 18 ust. 10 pkt 2 w zw. z art. 18 ust. 7 pkt 6 ustawy oraz art. 17 pkt 1 i art. 138 § 1 pkt 1 KPA, utrzymało zaskarżoną decyzję w mocy, podzielając ustalenia faktyczne i prawne dokonane przez organ I instancji. Kolegium wskazało, że organ ma obowiązek cofnięcia zezwolenia na sprzedaż alkoholu w przypadku stwierdzenia złamania jednej z zasad takiej sprzedaży określonej w ustawie.
Organ wskazał, że sprzedaż alkoholu przez Internet wykraczała poza miejsce sprzedaży wymienione w udzielonym skarżącej zezwoleniu, co stanowiło naruszenie warunku, o którym mowa w art. 18 ust. 7 pkt 6 ustawy i skutkuje cofnięciem zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych na podstawie art. 18 ust. 10 pkt 2 ustawy.
Skarżąca nie zgodziła się z tą decyzją, wnosząc skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie. Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie art. 2 ust. 4, art. 18 ust. 1, ust. 7, ust. 10 pkt 2 ustawy, poprzez niezasadne utrzymanie w mocy decyzji organu I instancji. Wniosła o uchylenie decyzji organów obu instancji i umorzenie postępowania, wstrzymanie wykonania wydanych decyzji oraz zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania. Ponadto wniosła o dopuszczenie dowodu z prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w (…) z dnia (…) października 2021 r. sygn. (…), umarzającego prowadzone wobec skarżącej postępowanie karne o czyn z art. 43 ust. 1 ustawy oraz z akt tej sprawy.
W uzasadnieniu skargi skarżąca podniosła, że dwa dni po wydaniu przez Kolegium decyzji w sprawie, Sąd Rejonowy w (…) wydał wobec niej wyrok umarzający postępowanie karne. W ocenie skarżącej świadczy to o tym, że nie zachodzi z jej strony jakakolwiek wina za występek naruszenia warunków koncesji. Stwierdziła, że wyrok ten ustala praktycznie, że nie prowadziła sprzedaży napojów alkoholowych wbrew warunkom zezwolenia (koncesji), skoro umorzono wobec niej postępowanie karne o czyn z art. 43 ust. 1 ustawy. W ocenie skarżącej ustalenia te są istotne również na gruncie rozpatrywanej sprawy administracyjnej, natomiast zaskarżone decyzje organów obu instancji stanowią nadinterpretację cytowanych w sentencji przepisów ustawy. Wniosła tez o dopuszczenia dowodu z akt sprawy karnej.
W odpowiedzi na skargę SKO wniosło o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie zważył, co następuje;
Sąd administracyjny sprawuje w zakresie swej właściwości kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, co wynika z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 137). Zakres tej kontroli wyznacza art. 134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 329 – określanej dalej jako PostAdmU). Stosownie do tego przepisu sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.
W myśl art. 145 PostAdmU, sąd zobligowany jest do uchylenia decyzji bądź postanowienia lub stwierdzenia ich nieważności, ewentualnie niezgodności z prawem, gdy dotknięte są one naruszeniem prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania, innym naruszeniem przepisów postępowania, jeśli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy, albo zachodzą przyczyny stwierdzenia nieważności decyzji wymienione w art. 156 KPA lub innych przepisach.
W ramach kontroli legalności sąd stosuje przewidziane prawem środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia (art. 135 PostAdmU).
Po zbadaniu sprawy w powyższych aspektach Sąd doszedł do przekonania, że skarga zasługuje na uwzględnienie, chociaż z przyczyn, które nie zostały w niej podniesione.
Skarga zasługiwała na uwzględnienie, chociaż argumenty w niej podniesione nie są zasadne.
Sprzedaż napojów alkoholowych w świetle unormowań ustawy jest reglamentowana.
Stosownie do art. 18 ust. 1 ustawy z października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży może być prowadzona tylko na podstawie zezwolenia wydanego przez wójta (odpowiednio burmistrza, prezydenta miasta), właściwego ze względu na lokalizację punktu sprzedaży. Także sprzedaż hurtowa odbywa się na podstawie stosownego zezwolenia. Według art. 9 ust. 1 ustawy obrót hurtowy w kraju napojami alkoholowymi o zawartości powyżej 18 % alkoholu może być prowadzony tylko na podstawie zezwolenia wydanego przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Obrót hurtowy w kraju napojami alkoholowymi o zawartości do 18 % alkoholu może być prowadzony natomiast tylko na podstawie zezwolenia wydanego przez marszałka województwa (ust. 2).
Zezwolenie jest wydawane na oznaczonego przedsiębiorcę i z dokładnie oznaczonym punktem sprzedaży.
Zezwolenie, o którym mowa w art. 18 ust. 1 ustawy, wydaje się na podstawie wniosku przedsiębiorcy (art. 18 ust. 2),
W myśl art. 18 ust. 3 ustawy zezwolenia, o których mowa w ust. 1, wydaje się oddzielnie na następujące rodzaje napojów alkoholowych:
1) do 4,5 % zawartości alkoholu oraz na piwo;
2) powyżej 4,5 % do 18 % zawartości alkoholu (z wyjątkiem piwa);
3) powyżej 18 % zawartości alkoholu. (ust. 3 art. 18 ustawy),
Według przepisów art. 18 ust. 5 i 6 ustawy, wniosek o wydanie zezwolenia zawiera:
1) oznaczenie rodzaju zezwolenia;
2) oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres, w przypadku ustanowienia pełnomocników ich imiona, nazwiska i adres zamieszkania;
3) numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym, o ile przedsiębiorca taki numer posiada, oraz numer identyfikacji podatkowej (NIP);
4) przedmiot działalności gospodarczej;
5) adres punktu sprzedaży;
6) adres punktu składowania napojów alkoholowych (magazynu dystrybucyjnego).
Zgodnie z art. 18 ust. 6 ustawy do wniosku o wydanie zezwolenia należy dołączyć następujące dokumenty: dokument potwierdzający tytuł prawny wnioskodawcy do lokalu stanowiącego punkt sprzedaży napojów alkoholowych (pkt 2), zgodę właściciela, użytkownika, zarządcy lub administratora budynku, jeżeli punkt sprzedaży będzie zlokalizowany w budynku mieszkalnym wielorodzinnym (pkt 3), decyzję właściwego państwowego inspektora sanitarnego o zatwierdzeniu zakładu, o której mowa w art. 65 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. z 2015 r. poz. 594 i 1893 oraz z 2016 r. poz. 65) (pkt 4).
Zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, wydaje się na czas oznaczony, nie krótszy niż 4 lata, a w przypadku sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży – nie krótszy niż 2 lata. (art. 18 ust. 9 ustawy) i wydaje się go po uprzednim uzyskaniu pozytywnej opinii gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych o zgodności lokalizacji punktu sprzedaży z uchwałami rady gminy, o których mowa w art. 12 ust. 1-3, w myśl art. 18 ust. 3a ustawy. Z kolei, jak stanowi ust. 3b. tego przepisu, w przypadku gdy liczba wniosków o wydanie zezwolenia przewyższa ich maksymalną liczbę, o której mowa w art. 12 ust. 1, zezwolenie w pierwszej kolejności wydaje się uwzględniając kryterium jak największej odległości punktu, w którym ma być prowadzona sprzedaż napojów alkoholowych od najbliższego działającego punktu sprzedaży napojów alkoholowych, liczonej najkrótszą drogą dojścia ciągiem dróg publicznych, a w następnej kolejności – kryterium prowadzenia przez wnioskodawcę jak najmniejszej liczby punktów sprzedaży.
Jak wynika z art. 18 ust. 7 ustawy, warunkiem prowadzenia sprzedaży napojów alkoholowych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży jest:
“1) posiadanie zezwolenia, o którym mowa w ust. 1;
2) wniesienie opłaty, o której mowa w art. 111;
3) zaopatrywanie się w napoje alkoholowe u producentów i przedsiębiorców posiadających odpowiednie zezwolenie na sprzedaż hurtową napojów alkoholowych;
4) w terminach do dnia 1 lutego, 1 czerwca, 1 października każdego roku kalendarzowego objętego zezwoleniem, okazanie przedsiębiorcy zaopatrującemu dany punkt sprzedaży napojów alkoholowych odpowiedniego dowodu potwierdzającego dokonanie opłaty, o której mowa w art. 111;
5) posiadanie tytułu prawnego do korzystania z lokalu, stanowiącego punkt sprzedaży;
6) wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie objętym zezwoleniem tylko przez przedsiębiorcę w nim oznaczonego i wyłącznie w miejscu wymienionym w zezwoleniu;
7) zgłaszanie organowi zezwalającemu zmian stanu faktycznego i prawnego, w stosunku do danych zawartych w zezwoleniu, w terminie 14 dni od dnia powstania zmiany;
8) prowadzenie sprzedaży w punkcie sprzedaży spełniającym wymogi określone przez radę gminy, na podstawie art. 12 ust. 1-3;
9) przestrzeganie innych zasad i warunków określonych przepisami prawa.”
Sankcją za nieprzestrzeganie warunków sprzedaży napojów alkoholowych jest cofnięcie uprzednio wydanego zezwolenia, stosownie do postanowień art. 18 ust. 10 ustawy.
Zezwolenie, o którym mowa w art. 18 ust. 1, organ zezwalający cofa bowiem w przypadku:
1) nieprzestrzegania określonych w ustawie zasad sprzedaży napojów alkoholowych, a w szczególności:
a) sprzedaży i podawania napojów alkoholowych osobom nieletnim, nietrzeźwym, na kredyt lub pod zastaw,
b) sprzedaży i podawania napojów alkoholowych z naruszeniem zakazów określonych w art. 14 ust. 3 i 4;
2) nieprzestrzegania określonych w ustawie warunków sprzedaży napojów alkoholowych;
3) powtarzającego się co najmniej dwukrotnie w okresie 6 miesięcy, w miejscu sprzedaży lub najbliższej okolicy, zakłócania porządku publicznego w związku ze sprzedażą napojów alkoholowych przez dany punkt sprzedaży, gdy prowadzący ten punkt nie powiadamia organów powołanych do ochrony porządku publicznego;
4) wprowadzenia do sprzedaży napojów alkoholowych pochodzących z nielegalnych źródeł;
5) przedstawienia fałszywych danych w oświadczeniu, o którym mowa w art. 111 ust. 4;
6) popełnienia przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez osobę odpowiedzialną za działalność przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie;
7) orzeczenia, wobec przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną albo wobec osoby odpowiedzialnej za działalność przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie, zakazu prowadzenia działalności gospodarczej objętej zezwoleniem.
Jak się wydaje w realiach kontrolowanej sprawy strony nie rozróżniają zawarcia umowy za pośrednictwem środków porozumienia się na odległość, w tym “przez Internet” od wykonania takiej umowy. W ocenie Sądu ta właśnie kwestia jest najistotniejsza w kontekście reguł wynikających z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zgodnie bowiem z art. 96 ust. 1 ustawy sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych, zawierających powyżej 4,5 % alkoholu (z wyjątkiem piwa) przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży, prowadzi się w punktach sprzedaży, którymi są:
1) sklepy branżowe ze sprzedażą napojów alkoholowych;
2) wydzielone stoiska – w samoobsługowych placówkach handlowych o powierzchni sprzedażowej powyżej 200 m2;
3) pozostałe placówki samoobsługowe oraz inne placówki handlowe, w których sprzedawca prowadzi bezpośrednią sprzedaż napojów alkoholowych.
Stosownie do ust. 2 tego przepisu drobni producenci wina z upraw własnych w rozumieniu art. 2 pkt 24 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich (Dz.U. z 2022 r. poz. 24) mogą prowadzić sprzedaż detaliczną wyrobionych przez siebie wyrobów przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży w punkcie sprzedaży, którym jest lokalizacja w miejscu wytworzenia tych wyrobów.
Według zaś ust. 3 przedsiębiorcy określeni w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich mogą prowadzić sprzedaż detaliczną wyrobionych przez siebie win owocowych jakościowych, cydrów jakościowych, perry jakościowych, cydrów lodowych, perry lodowych, cydrów, perry lub miodów pitnych jakościowych, przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży w punkcie sprzedaży, którym jest lokalizacja w miejscu wytworzenia tych wyrobów.
Sama ustawa nie definiuje zwrotu “sprzedaż detaliczną (…) prowadzi się”. Według Słownika języka polskiego pod red. M. Szymczaka – PWN, Warszawa 1979 i w tym kontekście (bo jest wiele różnych znaczeń) “prowadzić oznacza m.in. sprawować nad czymś nadzór, zarządzać czymś, zajmować się, trudzić się czymś, kierować czymś”. W połączeniu z rzeczownikiem będącym dopełnieniem oznacza “realizować, kontynuować to, co jest wyrażone w dopełnieniu” (str. 945, tom II).
Nie ulega wątpliwości, że sprzedaż detaliczna napojów alkoholowych ma być prowadzona tylko w wymienionych w art. 96 ustawy punktach sprzedaży przez podmiot, któremu uprzednio właściwy organ udzielił stosownego zezwolenia. Z punktu widzenia przytoczonych regulacji i znaczenia zwrotu “prowadzić sprzedaż”, najistotniejsze jest wykonanie umowy a nie jej zawarcie. W ocenie Sądu bez znaczenia jest w jaki sposób dochodzi do zawarcia umowy kupna – sprzedaży alkoholu, czy następuje to “przez Internet” przez wypełnienie formularza na stronie internetowej, wysłanie e-maila do sprzedawcy, przez telefon czy przez osobisty kontakt w sklepie na linii sprzedawca – kupujący, czy środki pieniężne są przelane na rachunek sprzedawcy czy wpłacone w sklepie do rąk sprzedawcy czy personelu zatrudnionego w sklepie. Istotne jest natomiast gdzie następuje wydanie towaru w postaci alkoholu. Miejscem spełnienia świadczenia pieniężnego jest bowiem, zgodnie z art. 454 § 1 zdanie drugie Kodeksu cywilnego (KC) co do zasady siedziba wierzyciela. Istotne jest natomiast gdzie dochodzi do wykonania umowy w zakresie wydania nabywcy alkoholu. Stosownie do art. 454 § 1 zdanie pierwsze KC jeżeli miejsce spełnienia świadczenia nie jest oznaczone ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę. Według treści § 2 tego przepisu, jeżeli zobowiązanie ma związek z przedsiębiorstwem dłużnika lub wierzyciela, o miejscu spełnienia świadczenia rozstrzyga siedziba przedsiębiorstwa.
Przepis art. 454 KC ma charakter dyspozycyjny i rzeczywiście strony umowy mogą sobie – tak jak to postanowiła skarżąca w pkt I.1 regulaminu sklepu internetowego (…), wskazać, że miejscem wykonania umowy jest punkt sprzedaży alkoholu Firmy sprzedającego – (…).
W świetle tego postanowienia regulaminu, który jak podkreśla skarżąca – musiał zaakceptować nabywca, można byłoby się w zasadzie zgodzić z jej twierdzeniami – chociaż wątpliwości w tym kontekście muszą się nasuwać po lekturze kolejnych unormowań regulaminu – takich jak pkt I.4 odnoszący się do szczegółów dostarczenia zakupionego produktu, wydania towaru w związku ze sprzedażą w czasie i miejscu uzgodnionym między sprzedawcą a kupującym drogą elektroniczną, telefoniczną lub korespondencyjną poprzez przewoźnika lub kuriera, czy pkt V dotyczącym dostawy towarów w zakresie pkt V.2 czy V.7. ale nie w każdym wypadku. Zgodnie bowiem z art. 4541 KC jeżeli przedsiębiorca jest obowiązany przesłać rzecz konsumentowi do oznaczonego miejsca, miejsce to uważa się za miejsce spełnienia świadczenia. Zastrzeżenie przeciwne jest nieważne.
Ten ostatni przepis ma charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że zgodnie z art. 58 § 1 KC czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Według art. 58 § 3 KC jeżeli nieważnością jest dotknięta część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.
W kontrolowanej sprawie organy nie ustaliły kto był drugą stroną umów sprzedaży “przez Internet”. Tymczasem, w ocenie Sądu, jest to istotna okoliczność w świetle przytoczonych wcześniej przepisów. W wypadkach, gdy drugą stroną umowy był konsument, postanowienia regulaminu dotyczące miejsca wykonania umowy w odniesieniu do wydania towaru byłyby nieważne jako sprzeczne z art. 4541 KC i to tylko wtedy, gdyby skarżąca w myśl zawartej umowy miała obowiązek przesłania alkoholu konsumentowi. W świetle dość niejasnych i sprzecznych ze sobą w pewnym sensie postanowień wyżej przywołanych pkt I.4, pkt V.2 czy pkt V.7 regulaminu sklepu, konieczne jest ustalenie w jaki sposób i gdzie towar był wydawany konsumentowi (jeśli tacy byli wśród nabywców), kto i ewentualnie w czyim imieniu i na czyją rzecz zawierał umowę z kurierem lub przewoźnikiem. Samo stwierdzenie zawarte w pkt I.4 zd. 3 regulaminu nie jest wystarczające do przesądzenia tych okoliczności, zwłaszcza w zestawieniu z treścią pkt V.7, 8, 9 czy 10 a także pkt V.1 regulaminu wprost stwierdzającego, że sklep prowadzi sprzedaż wysyłkową na terenie całego kraju. Nie można jednak wykluczyć, że skarżąca prowadziła taką sprzedaż np. tylko z kontrahentami, którzy również byli przedsiębiorcami, albo z konsumentami, którzy na formularzach upoważniali skarżącą do zawarcia umowy przewozu z przewoźnikiem lub kurierem, albo konsumentami, którzy odbierali zakupiony przez Internet towar w sklepie osobiście, przez pełnomocnika lub posłańca. Zdaniem Sądu są to okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, bo tylko wówczas gdyby wykazano skarżącej, że miejsce wydania alkoholu w ujęciu cywilistycznym (w świetle art. 454 § 1 i art. 4541 KC) rzeczywiście było poza punktem sprzedaży, tj. pod innym adresem niż ul. (…) w (…), istniałyby podstawy do cofnięcia zezwolenia. Bez tych ustaleń przyjęcie, że skarżąca naruszyła zasady sprzedaży określone w zezwoleniu jest przedwczesne i narusza przepisy postępowania, a to: art. 7 i art. 77 § 1 i art. 80 KPA, w stopniu, który mógł mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Analiza zeznań i oświadczeń składanych przez skarżącą w toku postępowania administracyjnego osobiście w formie wyjaśnień, w pismach lub przez pełnomocnika nie pozwala na stwierdzenie, że bezsporne jest, że skarżąca prowadziła sprzedaż poza punktem wskazanym w zezwoleniu. W piśmie pełnomocnika z dnia 28 lipca 2021 r. jest mowa o “rzekomej sprzedaży poza miejscem siedziby”, że “sprzedaże dokonywane przez Internet miały miejsce w siedzibie Firmy sprzedającej zgodnie z decyzją kasacyjną”. W wyjaśnieniach złożonych w dniu 6 sierpnia 2021 r. przez skarżącą próżno szukać przyznania, że wydanie towaru następowało poza punktem wskazanym w zezwoleniu na sprzedaż alkoholu. W odwołaniu mowa była ogólnie o tym, że “rzeczywiście w pewnym okresie miały miejsce transakcje sprzedaży alkoholu przez Internet”, że “kurier dostarczający przesyłkę ma jedynie uprawnienia przewoźnika i nie jest pełnomocnym przedstawicielem sprzedającego, który realizuje w sposób kreatywny elementy umowy kupna sprzedaży”. Poza takimi ogólnikowymi stwierdzeniami skarżąca konsekwentnie zaprzeczała, aby wydanie towaru następowało poza punktem sprzedaży alkoholu wskazanym w zezwoleniu. W ocenie Sądu to nie wystarcza do stwierdzenia, że zaistniała przewidziana w art. 18 ust. 10 pkt 2 ustawy przesłanka cofnięcia skarżącej zezwolenia na sprzedaż alkoholu, tj. że nie przestrzegała ona określonych w ustawie warunków sprzedaży napojów alkoholowych.
Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela poglądy przeważające w orzecznictwie m.in. w wyrokach NSA z dnia 21 kwietnia 2016 r., sygn. akt II GSK 2566/14 i II GSK 212/18 (wszystkie wyroki dostępne na www.cbois.nsa.gov.pl), że ocena czy doszło do naruszenia warunków zezwolenia wymaga dokonania prawidłowej wykładni przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości dotyczących handlu alkoholem.
Przepis art. 1 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości nakłada na organy administracji rządowej i samorządowej obowiązki podejmowania działań zmierzających do ograniczania spożycia napojów alkoholowych. Ograniczenie spożycia alkoholu jest więc głównym celem ustawy określonym w samej ustawie. Z art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy wynika z kolei, że przeciwdziałanie alkoholizmowi realizuje się m.in. przez ograniczenie dostępności alkoholu.
Te dwa przepisy trzeba mieć na względzie wykładając i stosując wszystkie przepisy ustawy o wychowaniu w trzeźwości, bowiem dalsze uregulowania zawarte w ustawie służą właśnie realizacji wyżej wskazanych celów.
Sposobem na ograniczenie dostępu do alkoholu jest dopuszczalność jego sprzedaży tylko za stosownym zezwoleniem i tylko w miejscach ściśle określonych w tym zezwoleniu a wyliczenie z wyżej cytowanego art. 96 ustawy jest wyczerpujące. Zatem w inny sposób i w innych miejscach prowadzić sprzedaży alkoholu nie wolno. Zgodnie z art. 18 ust. 5 ustawy, wniosek o wydanie zezwolenia na sprzedaż alkoholu zawiera m.in. adres punktu sprzedaży. Także w zezwoleniu adres ten jest wskazany.
Według zaś art. 18 ust. 6 pkt 6 ustawy, wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie objętym zezwoleniem może odbywać się wyłącznie w miejscu wymienionym w zezwoleniu.
Przy takich uregulowaniach ustawy całkowicie niedozwolone jest wszelkie “łagodzenie” przyjętych w niej ograniczeń dostępności alkoholu i stosowanie jakichkolwiek ułatwień w jego nabyciu poprzez dowożenie alkoholu do miejsca wyznaczonego przez klienta. Uznanie dopuszczalności takich działań, przy obecnej treści ustawy, całkowicie zaprzecza jej celowi, jak i pozbawia sensu płynące z niej ograniczenia, bowiem daje sposób na proste i pełne ich obejście. Tymczasem celem ustawy było utrudnienie dostępności alkoholu, nie zaś uproszczenie jego dostarczenia klientowi.
Rozważania w tym przedmiocie muszą się mieścić w granicach wykładni literalnej, systemowej i celowościowej ustawy. Jak się podkreśla trzeba mieć też na względzie, że alkohol jest rzeczą oznaczoną co do gatunku, a zgodnie z art. 535 KC umowa sprzedaży jest umową wzajemną, zobowiązującą, mocą której sprzedawca zobowiązuje się przenieść własność rzeczy na kupującego i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się zapłacić cenę i odebrać rzecz. Zgodnie zaś z art. 155 § 2 KC, przy rzeczach oznaczonych co do gatunku, przeniesienie własności rzeczy, które stanowi rozporządzający skutek zobowiązującej umowy sprzedaży, następuje w chwili przeniesienia posiadania rzeczy, czyli jej wydania nabywcy. Stąd tak istotne jest w kontekście przepisów art. 4541 KC i art. 454 KC ustalenie miejsca wykonania umowy, które może być zdeterminowane tym kto był drugą stroną umowy i konkretnymi okolicznościami związanymi z odbiorem alkoholu przez nabywcę.
W sprawie nie budzi wątpliwości ustalenie, że skarżąca otrzymała od Burmistrza Miasta (…) zezwolenie Nr (…) z dnia (…) sierpnia 2020 r. na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych powyżej 4,5 % do 18 % zawartości alkoholu (z wyjątkiem piwa) do spożycia poza miejscem sprzedaży. Jako adres punktu sprzedaży wskazano (…) ul. (…). Zezwolenie wydano na okres od 1 września 2020 r. do 30 września 2022 r. Warunkiem korzystania z zezwolenia było uiszczenie opłat za korzystanie z niego w określonych w zezwoleniu terminach. Wskazano też, że zabrania się sprzedaży i podawania napojów alkoholowych poza miejscem wskazanym w zezwoleniu, na co wymagane jest odrębne zezwolenie.
Nie zostało natomiast ustalone w sposób nie budzący wątpliwości, czy skarżąca naruszyła warunki tego zezwolenia, a przez to również warunki ustawy, co obligowało Sąd do uchylenia decyzji organów obydwu instancji na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c PostAdmU w zw. z art. 135 PostAdmU
Odnosząc się do zarzutów i wniosków skarżącej należy stwierdzić, że sąd administracyjny ocenia legalność zaskarżonej decyzji biorąc pod uwagę stan faktyczny i prawny na dzień jej wydania. W tym aspekcie bez znaczenia pozostaje wyrok Sądu Rejonowego w (…) w sprawie (…), który został wydany 2 dni po wydaniu decyzji przez SKO. Wyrokiem tym Sąd umorzył postępowanie karne z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu (art. 17 § 1 KPK w zw. z art. 1 § 2 KK). Taki wyrok nie wiąże sądu administracyjnego wobec tego, że zgodnie z art. 11 PostAdmU tylko ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa mają taki charakter. Przedstawiony wyrok z uwagi na jego treść i podstawy nie stanowi dowodu na okoliczność, że skarżąca nie prowadziła sprzedaży alkoholu przez Internet.
Ponadto w postępowaniu dowodowym przed sądem administracyjnym stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego (art. 106 § 5 PostAdmU). K.p.c. nie przewiduje natomiast dowodu z akt sprawy. Dowodem mogą być natomiast znajdujące się w takich aktach dokumenty, które należy wskazać wnosząc o przeprowadzenie przez sąd dowodu z nich. Zresztą w niniejszej sprawie Sąd nie może wyręczyć organów i to najpierw one powinny wykorzystać swoje możliwości procesowe i zebrać w sposób pełny materiał dowodowy i ustalić stan faktyczny sprawy, ocenić materiał dowodowy zgodnie z regułami wynikającymi z art. 7, art. 77 § 1 i art. 75 KPA i art. 80 KPA Rolą Sądu jest natomiast kontrola zostało to uczynione zgodnie z powyższymi regułami i przedstawione w decyzji zgodnie z art. 107 § 3 KPA Ponadto ewentualna wina strony nie ma żadnego znaczenia w świetle przytoczonych podstaw cofnięcia zezwolenia.
Mając na uwadze powyższe, wnioski dowodowe skarżącej zostały oddalone, co jednak nie przekreśla możliwości wykorzystania materiału dowodowego zgromadzonego w aktach postępowania karnego w postępowaniu administracyjnym.
Odnosząc się do kolejnego zarzutu stwierdzić należy, że swoboda prowadzenia działalności gospodarczej nawet w Konstytucji RP nie jest niczym nieograniczona. Zgodnie bowiem z art. 22 Konstytucji możliwe jest jej ograniczenie w drodze ustawy i ze względu na ważny interes publiczny. Takie podstawy do ograniczenia w zakresie handlu alkoholem zostały wprowadzone w ustawie i wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, o czym świadczy podtytuł tej ustawy o czym stanowią art. 1 i art. 2.
W ponownym postępowaniu administracyjnym organy ustalą w jaki sposób skarżąca prowadziła sprzedaż napojów alkoholowych na podstawie umów zawartych przez Internet, w szczególności z jakimi podmiotami zawierane były te umowy i czy były wśród nich także umowy zawarte z konsumentami, a przede wszystkim czy w świetle umów zawieranych z klientami – miała obowiązek przesłania towaru do konsumentów, gdzie faktycznie było miejsce wykonania umowy, kto i na czyją rzecz i w czyim imieniu zawierał umowy z przewoźnikiem/kurierem i w oparciu o jakie zapisy takich umów miał sprawdzać np. trzeźwość i pełnoletniość klientów kupujących alkohol.
O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 200 PostAdmU. Na zasądzoną w pkt II kwotę składają się: uiszczony wpis od skargi w wysokości 500 zł, wynagrodzenie pełnomocnika zgodne z § 14 ust. 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie wysokości opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800) oraz 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.